Afife Jale

Doğum tarihi ve yeri: 1902, İstanbul

Ölüm tarihi ve yeri: 24 Temmuz 1941, İstanbul

Müslüman-Türk kadınlarının tiyatro sahnesinde yer almasına öncülük ederek Türk tiyatrosunda sembol bir isim olmuştur. İlk defa İstanbul’un Kadıköy ilçesindeki Apollon Tiyatrosu‘nda sahnelenen Hüseyin Suat‘ın Yamalar adlı oyununda Emel rolünü canlandırdı. Böylece Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncu oldu. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda “Jale” takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır.

1920 yılında Darülbedayi, Hüseyin Suat’ın Yamalar adlı oyununu Kadıköy’deki Apollon Tiyatrosu’nda sahneledi. Bu oyunda Emel adlı rolü oynayan Eliza Benemenciyan, yurt dışına gittiği için, bu role Afife seçildi. “Jale” takma adıyla 22 Nisan 1920 tarihinde 18 yaşında Apollon Tiyatrosu’nda sahneye çıktı.

Afife Jale’nin sahneye çıktığı gece tiyatroya gelen polis, tiyatro yöneticilerine Müslüman oyuncu oynatmamaları konusunda uyarıda bulundular. Bu uyarıya rağmen Afife Jale bir hafta sonra “Tatlı Sır” oyununda tekrar sahneye çıktı. Aynı tiyatronun oyuncularından Kınar Hanım (Sıvacıyan), polisin tutuklamak istediği Afife Jale’nin kaçmasına, yardım etti. Daha sonra Ahmet Nuri Bey’in yazdığı “Odalık” adlı oyunda da rol alan Afife Jale, polis baskınından gene yakalanmadan kaçabildi. Bu defa polis sadece Darülbedayi yöneticileri Celal Sahir ve Hüseyin Suat’ı tutukladı.

1921’de Dahiliye Nezareti’nin (İçişleri Bakanlığı) 204 sayılı bildirisiyle Müslüman kadınların sahneye çıkmaları kanunen yasaklandı. İstanbul Belediyesi 27 Şubat 1921 günü bu bildiriyi Darülbedayi Yönetim Kurulu’na gönderdi. Afife Jale Darülbedayi kadrosundan çıkarıldı.

Afife Jale, daha sonra değişik isimlerle Burhanettin Tepsi Kumpanyası ve Fikret Şadi’nin Milli Sahne’siyle Anadolu turnesine gitti. Atatürk’ün kadınların sahneye çıkması yasağını kaldırmasından sonra tiyatroya döndü. Yeni Tiyatro Topluluğu ile Kadıköy’de de tekrar sahneye çıktı. Fakat sağlık sorunları sebebiyle morfine bağımlı hale geldi, çok sevdiği tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı. 39 yaşında yaşamını yitirdi. Sanatçının anısına Yapı Kredi tarafından “Afife Tiyatro Ödülleri” verilmektedir.

Kaynakça:

https://www.evrensel.net/haber/383470/tiyatronun-kadin-oncusu-afife-jale-kimdir

http://www.istanbulkadinmuzesi.org/afife-jale

https://www.gazeteduvar.com.tr/afife-jalenin-mezari-82-yil-sonra-bulundu-haber-1598316